Uproszczenia w tranzycie
Kontynuując rozważania dotyczące danych statystycznych na temat pozwoleń oferowanych przez prawo celne Unii Europejskiej w niniejszym materiale przedstawiamy informacje o pozwoleniach na niektóre uproszczenia w tranzycie, wydane przez polskie organy celne. Dane te są aktualne na dzień 31.03.2023 r. i zostały pozyskane w trybie informacji publicznej od właściciela biznesowego, czyli Ministerstwa Finansów (Departamentu Ceł).
Warto w tym miejscu przypomnieć, że procedura tranzytu jest jedną z procedur specjalnych i dzieli się na tranzyt wewnętrzny i zewnętrzny. Definicyjnie, zgodnie z art. 226 UKC tranzyt zewnętrzny pozwala na przemieszczanie towarów nieunijnych z jednego do drugiego miejsca znajdującego się na obszarze celnym Unii, przy czym towary te nie podlegają należnościom celnym przywozowym, innym należnościom określonym w innych przepisach oraz środkom polityki handlowej, jeżeli nie zakazują one wprowadzania towarów na obszar celny Unii lub wyprowadzania towarów z obszaru celnego Unii.
Natomiast tranzyt wewnętrzny, zgodnie z art. 227 UKC pozwala, na warunkach określonych w ust. 2, na przemieszczanie towarów unijnych z jednego do drugiego miejsca znajdującego się na obszarze celnym Unii przez kraj lub terytorium nienależące do tego obszaru celnego, bez jakiejkolwiek zmiany statusu celnego towarów.
Dodatkowo trzeba także pamiętać, że tranzyt „posiada” własne umowy międzynarodowe. Wśród nich warto wymienić dwie: konwencję o TIR (Konwencja celna dotycząca międzynarodowego przewozu towarów z zastosowaniem karnetów TIR, sporządzona w Genewie 14 listopada 1975 r.[1]) i konwencję o WPT (o Wspólnej Procedurze Tranzytowej[2]). Natomiast, co ciekawe, prócz tekstów owych umów międzynarodowych, formalnie stosuje się przepisy unijne, które odnoszą się do ww. konwencji, np.: regulacje dotyczące procedury tranzytu unijnego/wspólnego (T1/T2) są zawarte w art. 226-227, 233-236 UKC, art. 273, 291-321 RW, art. 77, 85, 184-185, 188-200 RD, art. 24-53, 55-56 RD Przejściowego. Z kolei normy regulujące procedurę TIR ujęto w art. 226-230 UKC, art. 163-164, 167-168, 272-282 RW, art. 78, 184-187 RD.
Ponadto nieco inaczej odbywa się tranzyt towarów z wykorzystaniem różnych rodzajów transportu, np. drogowym i kolejowym. Dla tych, którzy chcą nieco zgłębić temat tranzytu towarów, warto, mimo wszystko, oficjalną stronę polskiego Ministerstwa Finansów[3] oraz PUESC[4], gdzie można znaleźć wiele informacji na temat tranzytu. Komisja Europejska (TAXUD – Dyrekcja Generalna ds. podatków i unii celnej) przygotowała i co jakiś czas aktualizuje Podręcznik dotyczący procedur tranzytowych (TAXUD/A1/TRA/005/2020-1-PL z 19 kwietnia 2021 r.), natomiast polskie Ministerstwo Finansów udostępniło „Instrukcję w zakresie stosowania procedury TIR (dla przedsiębiorców) – wersja z dnia 14 stycznia 2019 r.[5]
Jednakże opisywana procedura jest specyficzna również z tego względu, że w praktyce jest realizowana tylko i wyłącznie w oparciu o elektroniczne zgłoszenia celne przesyłane do NCTS2 (Systemu Kontroli Tranzytu – Nowego Skomputeryzowanego Systemu Tranzytowego). Zgodnie ze wskazanymi regulacjami, przedsiębiorcy dokonujący przewozów towarów, mogą ubiegać się o określone uproszczenia w zakresie realizacji obowiązków wynikających z procedury tranzytu. Są dwie podstawowe możliwości występowania jako upoważniony nadawca (otwierający procedurę) oraz odbiorca (zamykający procedurę) i tego rodzaju ułatwienia są ukazane w tabeli poniżej jako WPTO i WPTZ. Wg autorów opisu procedury tranzytu, zamieszczonych na oficjalnej stronie MF, NCTS umożliwia upoważnionym nadawcom przygotowywanie zgłoszenia tranzytowego w swoim systemie komputerowym, wysłanie do urzędu celnego wyjścia komunikatu IE015 bez konieczności przedstawiania w tym urzędzie towarów, wysyłanie i odbiór powiadomień o przyjęciu zgłoszenia i o zwolnieniu towarów. Odbywa się to za pośrednictwem innych kolejnych komunikatów z urzędu celnego wyjścia, w tym wniosków o sprostowanie danych zawartych w zgłoszeniu.
Z kolei dla upoważnionych odbiorców przewidziano odbiór towarów oraz, jeśli to konieczne, dokumentów TAD i LoI bezpośrednio w ich siedzibie, wysyłanie komunikatu „Powiadomienie o przybyciu towarów” (IE007) do właściwego urzędu celnego przeznaczenia, odbiór i wysyłanie kolejnych komunikatów dotyczących zgody na wyładunek towarów oraz powiadomień o wynikach wyładunku.
Natomiast, gdy korzysta się z procedury tranzytu TIR w Polsce można ubiegać się w Izbach Administracji Skarbowej o wydanie pozwolenia na występowanie jako upoważniony nadawca (w tabeli poniżej: TIRO) oraz upoważniony odbiorca w TIR (w tabeli: TIRZ).
Dane poniższe dotyczą lat 2020-2023 (do końca I kwartału) i nie obejmują pozwoleń/decyzji obejmujących ułatwienia w tranzycie, wydawanych przez naczelników urzędów celno-skarbowych (np. zgoda na przeładunki towarów).
| Izba /kod | Rodzaj ułatwienia | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 (I Q) | Razem | Łącznie dla IAS 2020-23 |
| w Lublinie PL300000 | WPTO | 3 | 2 | 1 | 1 | 7 | 25 |
| WPTZ | 0 | 1 | 5 | 1 | 7 | ||
| TIRO | 2 | 3 | 3 | 1 | 9 | ||
| TIRZ | 0 | 1 | 1 | 0 | 2 | ||
| w Białymstoku PL310000 | WPTO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 |
| WPTZ | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| w Gdańsku PL320000 | WPTO | 2 | 2 | 5 | 0 | 9 | 20 |
| WPTZ | 1 | 2 | 6 | 0 | 9 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 1 | 0 | 1 | 0 | 2 | ||
| w Katowicach PL330000 | WPTO | 0 | 0 | 3 | 0 | 3 | 9 |
| WPTZ | 0 | 0 | 4 | 0 | 4 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 0 | 0 | 2 | 0 | 2 | ||
| w Kielcach PL340000 | WPTO | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | 1 |
| WPTZ | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| w Krakowie PL350000 | WPTO | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | 1 |
| WPTZ | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| w Łodzi PL360000 | WPTO | 2 | 1 | 0 | 0 | 3 | 7 |
| WPTZ | 1 | 1 | 0 | 0 | 2 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 1 | 1 | 0 | 0 | 2 | ||
| w Olsztynie PL370000 | WPTO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 |
| WPTZ | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | ||
| w Opolu PL380000 | WPTO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 |
| WPTZ | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| w Poznaniu PL390000 | WPTO | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | 8 |
| WPTZ | 3 | 1 | 1 | 1 | 6 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 0 | 1 | 0 | 0 | 1 | ||
| w Rzeszowie PL400000 | WPTO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3 |
| WPTZ | 0 | 0 | 1 | 1 | 2 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 0 | 0 | 0 | 1 | 1 | ||
| w Zielonej Górze PL410000 | WPTO | 0 | 0 | 1 | 0 | 1 | 3 |
| WPTZ | 0 | 2 | 0 | 0 | 2 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| w Szczecinie PL420000 | WPTO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 3 |
| WPTZ | 0 | 1 | 2 | 0 | 3 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| w Bydgoszczy PL430000 | WPTO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 |
| WPTZ | 1 | 0 | 0 | 0 | 1 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| w Warszawie PL440000 | WPTO | 3 | 3 | 3 | 0 | 9 | 26 |
| WPTZ | 3 | 6 | 2 | 0 | 11 | ||
| TIRO | 1 | 1 | 1 | 0 | 3 | ||
| TIRZ | 1 | 1 | 1 | 0 | 3 | ||
| we Wrocławiu PL450000 | WPTO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 5 |
| WPTZ | 0 | 3 | 2 | 0 | 5 | ||
| TIRO | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| TIRZ | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | ||
| Razem | 25 | 38 | 45 | 7 | 115 |
Toteż warto przypomnieć, że w analizowanym okresie (2020 – I kwartał 2023) w poszczególnych izbach administracji skarbowej wydano[6]:
| Izba/kod | Ilość pozwoleń na procedury uproszczone ogółem | W tym “10”/”31” | W tym “40”, “42”, “44”, “45” | W tym łączne, np “10”, „71” i “40” |
| w Lublinie PL300000 | 15 | 13 | 2 | 0 |
| w Białymstoku PL310000 | 6 | 5 | 1 | 0 |
| w Gdańsku PL320000 | 10 | 0 | 3 | 7 |
| w Katowicach PL330000 | 11 | 2 | 3 | 6 |
| w Kielcach PL340000 | 4 | 2 | 0 | 2 |
| w Krakowie PL350000 | 2 | 1 | 0 | 1 |
| w Łodzi PL360000 | 3 | 1 | 0 | 2 |
| w Olsztynie PL370000 | 4 | 0 | 0 | 4 |
| w Opolu PL380000 | 2 | 1 | 0 | 1 |
| w Poznaniu PL390000 | 6 | 0 | 1 | 5 |
| w Rzeszowie PL400000 | 8 | 3 | 1 | 4 |
| w Zielonej Górze PL410000 | 5 | 3 | 1 | 1 |
| w Szczecinie PL420000 | 5 | 2 | 1 | 2 |
| w Bydgoszczy PL430000 | 4 | 2 | 1 | 1 |
| w Warszawie PL440000 | 12 | 3 | 3 | 6 |
| we Wrocławiu PL450000 | 7 | 0 | 0 | 7 |
| Razem | 104 | 38 | 17 | 49 |
Poniżej porównanie ilości pozwoleń:
| Izba /kod | WPTO, TIRO/10, 31 (wywozowe) | WPTZ, TIRZ/40, 42, 44, 45 (przywozowe) | ŁĄCZNE, np. 10, 71 i 40 |
| w Lublinie PL300000 | 16/13 | 9/2 | 0 |
| w Białymstoku PL310000 | 0/5 | 2/1 | 0 |
| w Gdańsku PL320000 | 9/0 | 11/3 | 7 |
| w Katowicach PL330000 | 3/2 | 6/3 | 6 |
| w Kielcach PL340000 | 0/2 | 1/0 | 2 |
| w Krakowie PL350000 | 1/1 | 0/0 | 1 |
| w Łodzi PL360000 | 3/1 | 4/0 | 2 |
| w Olsztynie PL370000 | 0/0 | 2/0 | 4 |
| w Opolu PL380000 | 0/1 | 0/0 | 1 |
| w Poznaniu PL390000 | 1/0 | 7/1 | 5 |
| w Rzeszowie PL400000 | 0/3 | 3/1 | 4 |
| w Zielonej Górze PL410000 | 1/3 | 2/1 | 1 |
| w Szczecinie PL420000 | 0/2 | 3/1 | 2 |
| w Bydgoszczy PL430000 | 0/2 | 1/1 | 1 |
| w Warszawie PL440000 | 11/3 | 14/3 | 6 |
| we Wrocławiu PL450000 | 0/0 | 5/0 | 7 |
| Razem | 104 | 38 | 49 |
Podsumowując, z przedstawionych danych wynika, że
- Można domniemywać, iż w ostatnich latach albo podnosi się wiedza i świadomość przedsiębiorców na temat unijnego prawa celnego a dzięki temu umiejętność wykorzystywania poszczególnych ułatwień lub wzrosły obroty i udziały firm uczestniczących w międzynarodowych łańcuchach dostaw. Szczególnie widać to w województwie lubelskim (wywóz towarów – handel z Ukrainą?), pomorskim (rozwój transportu morskiego i rozbudowa portów) i tradycyjnie silnych gospodarczo śląskim, wielkopolskim, dolnośląskim i mazowieckim.
- W analizowanym okresie wydano tylko (albo aż!) 26 decyzji w zakresie uproszczeń w procedurze TIR co przy łącznie 115 decyzjach stanowi 29,9%. Większość decyzji dotyczących otwierania procedury TIR wydano w Lublinie bądź w Warszawie natomiast dodatkowo zamykanie TIRa (łącznie 14 sztuk) w uproszczeniach uwzględniono także w Katowicach, Poznaniu, Olsztynie, Rzeszowie, Łodzi i Gdańsku. Ilości takich decyzji wyraźnie wskazują, że TIR nie cieszy się popularnością, co potwierdza tendencję do zaniku wykorzystywania tego rodzaju karnetu/tranzytu. Na to samo zjawisko wskazują statystyki ZMPD z ostatnich lat.
- W ostatnim czasie w Polsce wydano 37 pozwoleń na stosowanie procedur uproszczonych w wywozie/powrotnym wywozie oraz 49 pozwoleń, które obejmują procedury przywozowe jak i wywozowe. Łącznie daje to 86 decyzji korzystnych. Ilość może i nie jest znacząca lecz trzeba pamiętać, że są to dane tylko od 2020 r. i nie obejmują „boomu” na uproszczenia z poprzednich okresów. Całkowita ilość pozwoleń na stosowanie procedur uproszczonych w wywozie powinna być znana MF DC i jest do sprawdzenia w SZPROT, bowiem wtedy tylko można poznać skalę przewidzianych zmian, które zapewne będą miały miejsce w tym lub w przyszłym roku – chodzi o wdrożenie kolejnego etapu Pakietu UKC i w przeważającej większości pozbawienie przedsiębiorców możliwości stosowania uproszczeń w eksporcie. W chwili pisania tego materiału termin graniczny jest nadal określony na ok. XII 2023 r. Jednakże do dziś nie wiadomo w jaki sposób ma przebiegać wdrożenie nowych wersji systemów operacyjnych (AES2 PLUS, NCTS2 PLUS) i powiązane z tym istotne dla chyba setek firm w Polsce zmiany w eksporcie, czyli najprawdopodobniej wycofanie/zmiana dotychczas udzielonych pozwoleń. Trzeba tez pamiętać, że spora ilość miejsc uznanych agencji celnych i ich klientów jest ustanowiona właśnie dla eksportu towarów (w tym poza godzinami pracy organów celnych)! Powinniśmy dowiedzieć się czegoś nowego podczas konferencji dotyczącej wdrożeń systemów AES/ESC2 PLUS oraz NCTS2 PLUS w dniu 29.08.2023 r.[7]
- Mając na uwadze to, co wskazano już w pierwszej części materiału, warto pamiętać o powiązaniach między poszczególnymi rodzajami pozwoleń (decyzji korzystnych), bowiem np. przedsiębiorca np. z Mazowsza chcąc towary przywożone z kraju trzeciego, obejmować procedurą dopuszczenia do obrotu na swoim terenie (vide miejsce uznane) powinien najpierw zakończyć procedurę tranzytu. W tym celu może korzystać z własnych pozwoleń (WPTZ/TIRZ+EIR+MU+CGU[8]) bądź decyzji, których beneficjantem jest jego przedstawiciel (agencja celna) albo w niektórych przypadkach możliwy jest model hybrydowy.
Następny materiał z cyklu będzie obejmował dane dotyczące pozwoleń IAS w zakresie zabezpieczeń generalnych/odroczeń płatności.
[1] W Polsce tekst pierwotny: Dz.U.84.17.76 zał. z 28.03.1984 r.
[2] Dz.U. L 226 z 13.8.1987, s. 2
[3] https://www.podatki.gov.pl/clo/informacje-dla-przedsiebiorcow/procedury-celne/procedura-tranzytu/
[4] https://puesc.gov.pl/uslugi/zloz-tranzytowe-zgloszenie-celne-i-wykonaj-inne-obowiazki-zwiazane-z-tranzytem-towaru (dostęp: 2.08.2023 r.)
[5] Link: https://www.podatki.gov.pl/media/4191/instrukcja-tir_przeds_14-01-2019.pdf
[6] Wyjaśnienia kodów w tabeli: 10 – Wywóz ostateczny do kraju trzeciego (poza obszar celny Unii). Kod używany w przypadku wywozu towarów unijnych do kraju trzeciego, a także w przypadku wywozu towarów unijnych do części obszaru celnego Unii, do których nie ma zastosowania dyrektywa Rady 2006/112/WE (Dz. Urz. WE L 347 z 11.12.2006, str. 1 i nast.); 31 – Powrotny wywóz towarów nieunijnych następujący po zastosowaniu procedur specjalnych; 40 – Jednoczesne dopuszczenie do obrotu i wprowadzenie do obrotu krajowego; 42 – Jednoczesne dopuszczenie do swobodnego obrotu i wprowadzenie do obrotu krajowego towarów, które podlegają dostawie zwolnionej z podatku VAT do innego państwa członkowskiego oraz, w stosownych przypadkach, podlegają procedurze zawieszenia poboru akcyzy; 44 – Końcowe przeznaczenie; 45 – Dopuszczenie do obrotu i wprowadzenie do obrotu krajowego towarów, których przywóz łączy się z koniecznością zapłaty podatku VAT albo podatku akcyzowego i objęcie ich procedurą składu podatkowego. W czasie gdy towary są przemieszczane do składu podatkowego lub też znajdują się w składzie podatkowym lub miejscu uznanym (w rozumieniu przepisów podatkowych) obowiązek zapłaty podatku VAT albo pobór; 71 – Objęcie towarów procedurą składowania celnego.
[7] Link: Aktualności – puesc.gov.pl
[8] Gdzie: MU to decyzja o uznaniu miejsca; CGU to pozwolenie na złożenie zabezpieczenia generalnego.
