Procedury uproszczone
17 maja b.r. mieliśmy okazję przeczytać wstępne informacje wskazujące na ideę wprowadzenia „rewolucji” w prawie celnym UE. Owe informacje zawarte są m.in. w komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady i Europejskiego Komitetu Ekonomicznego – Społecznego zatytułowanym: reforma celna: wprowadzenie unii celnej na kolejny poziom (Bruksela 17.5.2023 r.; COM (2023) 257 final). Nie dość, że obecne przepisy nie w pełni jeszcze obowiązują, to już przyjęto założenie, że trzeba je zastąpić. Komentarz do tych propozycji niebawem się ukaże, jednak co zastanawia, to fakt, że w ww. dokumencie nie przedstawiono zasadniczych mankamentów obecnych regulacji i nie wskazano powodów, dla których zamiast dopracowania tego co po kilku latach zaczyna być rozumiane i stosowane, Komisja chce wprowadzenia swoistej rewolucji w prawie celnym UE. Dlatego też niniejszym tekstem rozpoczynamy przegląd statystyczny dotychczas funkcjonujących na terenie Polski ważniejszych instytucji prawa celnego UE.
Specyfiką obowiązującego prawa celnego UE (tzw. Pakiet UKC) jest m.in. to, że oferuje ono przedsiębiorcom wiele różnego rodzaju udogodnień, ułatwień i uproszczeń obowiązków związanych z podstawowymi kwestiami celnymi, czyli zgłoszeniami, przedstawianiem towarów, postępowaniem z nimi. Osoby zainteresowane skorzystaniem z tych możliwości elastycznego (oczywiście do pewnego stopnia) stosowania prawa celnego powinny posiadać określone pozwolenia wydawane przez organy celne. Tego rodzaju decyzji korzystnych wydawanych na wniosek osoby zainteresowanej (terminologia prawa celnego UE), czyli najczęściej pozwoleń, w przepisach znajdziemy kilkadziesiąt. Niewielka część z nich jest procedowana tylko i wyłącznie w formie elektronicznej z wykorzystaniem dedykowanej aplikacji (programy unijne – CDS, REX, e-AEO oraz polskie e-Decyzje, SZPROT/PUESC). Tematowi zapowiadanej od kilku już lat cyfryzacji postępowania w sprawach celnych w Polsce zresztą będzie poświęcony odrębny artykuł. Wśród wszystkich decyzji korzystnych, nazwanych wprost pozwoleniami jak i zbliżonych do tego pojęcia, warto wymienić niektóre. Są to np.:
| Grupa decyzji | Organ wydający | Rodzaj decyzji |
| Wiążące informacje | Dyrektor KIS | Decyzja w sprawie wiążącej informacji taryfowej (WIT), Decyzja w sprawie wiążącej informacji o pochodzeniu (WIP), od 2024 r. także decyzja w sprawie wiążącej informacji o wartości celnej (WIW) |
| Procedury uproszczone | Dyrektor IAS | Pozwolenie na stosowanie zgłoszenia uproszczonego, pozwolenie na samoobsługę celną, pozwolenie na wpis do rejestru, pozwolenie na korzystanie z odprawy scentralizowanej (krajowej i unijnej), pozwolenie na występowanie jako upoważniony odbiorca i nadawca w procedurze tranzytu, upoważniony nadawca i odbiorca w TIR |
| AEO | Dyrektor IAS | Pozwolenie na korzystanie ze statusu upoważnionego podmiotu gospodarczego (3 rodzaje: AEOC, AEOS, AEOF) |
| Dotyczących pochodzenia towarów | Naczelnik UCS | Decyzja o upoważnionym eksporterze, decyzja o upoważnieniu do stosowania uproszczonej procedury wystawiania A.TR, decyzja o nadanie statusu zarejestrowanego eksportera REX |
| Procedury specjalne (prócz tranzytu i WOC) | Naczelnik UCS | Pozwolenie na korzystanie z uszlachetniania biernego, uszlachetniania czynnego, odprawy czasowej, końcowego przeznaczenia, składu celnego |
| Zabezpieczenie generalne | Dyrektor IAS | Pozwolenie na złożenie zabezpieczenia generalnego (dotyczy standardu, czyli 100 % kwot referencyjnej oraz możliwych zwolnień; obejmuje zarówno dług powstały jak i potencjalny, czyli występujący w procedurach specjalnych, miejscach uznanych, magazynach czasowego składowania) |
| Dotyczące lokalizacji towarów | Dyrektor IAS/Naczelnik UCS | Decyzja o uznaniu miejsca/ Pozwolenie na prowadzenie magazynu czasowego składowania towarów |
Chociażby z lektury powyższej tabeli widać, że w Polsce organami wydającymi przedmiotowe decyzje korzystne na wniosek są to zarówno naczelnik urzędu celno-skarbowego jak i dyrektor izby administracji skarbowej oraz nawet Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej a ich właściwość w tym zakresie jest wskazana przede wszystkim w ustawie Prawo celne (Rozdział 5, art. 69 i nast.). Dodatkowo warto pamiętać, że często uzyskanie jednego pozwolenia jest uzależnione od wcześniejszego posiadania innego. Na przykład, aby korzystać z pozwolenia na stosowanie odprawy scentralizowanej trzeba być posiadaczem pozwolenia AEO a nieraz także pozwolenia na złożenia zabezpieczenia generalnego czy też decyzji o miejscu uznanym.
Pozwolenia te (np. na stosowanie procedury uproszczonej) są wydawane po weryfikacji szczegółowo określonych w przepisach kryteriów. Warunki, które trzeba spełnić aby uzyskać dane pozwolenie, są określone przez prawodawcę unijnego i bazują w większości na wymogach niezbędnych do spełnienia przy wnioskowaniu o pozwolenie AEO lecz dodatkowo są precyzowane dla każdego oddzielnie przywileju. Postępowanie zaś w tym zakresie jest specyficzne i stwierdzenie to obejmuje zarówno terminy procesowe jak i materialne oraz poszczególne etapy współpracy organu celnego z wnioskodawcą. Tak, tak – współpracy, o czym często zapomina się w toku czynności postępowania. Specyfika określonych pozwoleń, ich wykorzystywanie oraz aktualnie funkcjonujące ilości na rynku mogą świadczyć o prężności gospodarczej danego regionu, strukturze przedsiębiorstw albo, np. o dominujących branżach.
Poniżej przedstawiamy dane statystyczne obejmujące najpierw ilości wydanych pozwoleń na stosowanie uproszczeń przy dokonywaniu zgłoszeń celnych towarów; stan faktyczny na 1.04.2023 r., gdzie EIR to pozwolenie na wpis do rejestru, SDE oznacza pozwolenie na stosowanie zgłoszenia uproszczonego a CCL wskazuje na pozwolenie na odprawę scentralizowaną. W cyklu kilku artykułów przedstawimy informacje dotyczące niektórych grup pozwoleń (procedury uproszczone, procedury specjalne, tranzyt, zabezpieczenia). Dane przedstawiane w tym jak i w następnych artykułach zostały pozyskane z Ministerstwa Finansów w trybie informacji publicznej. W tym miejscu warto wskazać, że w toku korespondencji z właścicielem biznesowym domeny celnej, czyli z Ministerstwem Finansów, okazało się, że nie gromadzi ono znacznej części przedstawionych w materiale danych (sic!). Tymczasem ministerstwo dysponuje systemami zbierającym, grupującym te informacje (i wiele innych) – jest nim chociażby SZPROT. Sytuacja taka jest cokolwiek dziwna, bowiem ich brak stawia pod znakiem zapytania możliwość analizy i syntezy danych zwłaszcza w obliczu zapowiadanych zmian w prawie celnym. Ponadto nieco iluzoryczny wydaje się nadzór właścicielski – merytoryczny ministerstwa nad wspomnianą domeną danych, sposobem procedowania, problemami we wdrażaniu poszczególnych instytucji prawa celnego, jak i kolejnymi systemami IT odpowiadającymi za cyfryzację postępowania w sprawach celnych.
| Izba/kod | Rodzaj ułatwienia | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 (I Q) | Razem | Łącznie dla IAS |
| w Lublinie PL300000 | EIR | – | 6 | 33 | 22 | 4 | 4 | 5 | – | 74 | 88 |
| SDE | – | 1 | 2 | 5 | – | – | – | – | 8 | ||
| CCL (krajowe) | – | – | 4 | 1 | – | – | – | 1 | 6 | ||
| w Białymstoku PL310000 | EIR | 1 | 8 | 44 | 77 | 1 | 2 | – | 1 | 134 | 190 |
| SDE | – | 1 | 4 | 4 | – | – | – | – | 9 | ||
| CCL (krajowe) | – | 2 | 6 | 8 | – | 1 | – | – | 17 | ||
| w Gdańsku PL320000 | EIR | – | 4 | 10 | 74 | 2 | 2 | 4 | – | 96 | 137 |
| SDE | 1 | 3 | 11 | – | – | – | – | 15 | |||
| CCL (krajowe) | – | 2 | 7 | 14 | 1 | – | 2 | – | 26 | ||
| w Katowicach PL330000 | EIR | 1 | 2 | 40 | 10 | – | 1 | 5 | – | 59 | 84 |
| SDE | – | – | 7 | 2 | 1 | – | – | – | 10 | ||
| CCL (krajowe) | – | 1 | 3 | 7 | 1 | – | 2 +1 (UE) | – | 15 | ||
| w Kielcach PL340000 | EIR | 1 | – | 9 | 11 | – | 1 | – | – | 22 | 26 |
| SDE | – | – | – | – | – | 1 | – | – | 1 | ||
| CCL (krajowe) | – | 1 | – | 1 | 1 | – | – | – | 3 | ||
| w Krakowie PL350000 | EIR | – | 2 | 26 | 21 | – | – | – | – | 49 | 62 |
| SDE | – | – | 1 | – | – | – | – | – | 1 | ||
| CCL (krajowe) | – | – | 4 | 6 | – | 2 | – | – | 12 | ||
| w Łodzi PL360000 | EIR | 2 | 13 | 25 | 20 | 2 | 1 | – | – | 63 | 66 |
| SDE | – | 1 | – | 1 | – | – | – | – | 2 | ||
| CCL (krajowe) | – | – | – | 1 | – | – | – | – | 1 | ||
| w Olsztynie PL370000 | EIR | – | 1 | 9 | 14 | – | – | – | – | 24 | 28 |
| SDE | – | – | – | 1 | – | – | – | – | 1 | ||
| CCL (krajowe) | – | – | – | – | 1 | 2 | – | – | 3 | ||
| w Opolu PL380000 | EIR | – | – | 3 | 8 | – | – | – | 1 | 12 | 15 |
| SDE | – | – | – | 2 | – | – | – | – | 2 | ||
| CCL (krajowe) | – | – | – | 1 | – | – | – | – | 1 | ||
| w Poznaniu PL390000 | EIR | 3 | 8 | 44 | 28 | 4 | 1 | 1 | – | 89 | 110 |
| SDE | – | – | 1 | 2 | – | – | – | – | 3 | ||
| CCL (krajowe) | – | 4 | 4 | 5 | 1 | 2 | 1 | 1 | 18 | ||
| w Rzeszowie PL400000 | EIR | – | 1 | 3 | 20 | 2 | – | 2 | 1 | 29 | 33 |
| SDE | – | – | – | – | – | – | – | – | – | ||
| CCL (krajowe) | – | – | – | 2 | – | – | 1 | 1 | 4 | ||
| w Zielonej Górze PL410000 | EIR | 1 | 5 | 15 | 27 | 2 | – | 1 | 1 | 52 | 58 |
| SDE | – | – | 3 | – | – | 1 | – | – | 4 | ||
| CCL (krajowe) | – | – | – | 2 | – | – | – | – | 2 | ||
| w Szczecinie PL420000 | EIR | – | 1 | 14 | 25 | 1 | – | 2 | – | 43 | 61 |
| SDE | – | 1 | 2 | 9 | – | – | – | 1 | 12 | ||
| CCL (krajowe) | – | – | – | 5 | – | 1 | – | – | 6 | ||
| w Bydgoszczy PL430000 | EIR | – | 1 | 8 | 17 | 1 | 1 | 1 | – | 29 | 33 |
| SDE | – | – | – | 1 | – | – | – | – | 1 | ||
| CCL (krajowe) | – | – | 2 | 1 | – | – | 1 | – | 3 | ||
| w Warszawie PL440000 | EIR | 1 | 4 | 31 | 61 | 3 | 1 | 4 | – | 105 | 125 |
| SDE | – | 1 | 2 | 3 | 1 | – | – | – | 7 | ||
| CCL (krajowe) | – | 1 | 3 | 6 | – | 1 | 1 | 1 | 13 | ||
| we Wrocławiu PL450000 | EIR | – | 6 | 51 | 12 | – | 1 | 1 | – | 71 | 85 |
| SDE | – | – | – | 2 | – | – | – | – | 2 | ||
| CCL (krajowe) | – | – | 3 | 4 | – | 4 | 1 | – | 12 | ||
| Razem | 10 | 79 | 427 | 556 | 29 | 30 | 36 | 9 | 1171 |
Podsumowując, z przedstawionych danych wynika, że:
1. W Polsce nie funkcjonuje pozwolenie SAS, czyli korzystanie z samoobsługi celnej, co jest mimo wszystko nieco dziwne i wymaga wyjaśnienia.
2. Łącznie na koniec pierwszego kwartału 2023 r. w naszym kraju było wydanych i aktualnie obowiązujących 1171 pozwoleń. Niestety do dziś nie mamy wglądu do bazy danych obejmujących wszystkie tego rodzaju pozwolenia wydane w całej UE, stąd tez trudno prowadzić analizy porównawcze w tym zakresie. Jedynym systemem grupującym dane statystyczne jest e-AEO.
3. Obecnie w Polsce nadal (niezmiennie od wielu lat) dominuje pozwolenie na wpis do rejestru, czyli tzw. EIR z liczbą 951 pozwoleń, obejmujących wiele procedur celnych ale z przeważająca rolą dopuszczenia do obrotu oraz wywozu. Następnym w kolejności jest pozwolenie na stosowanie odprawy scentralizowanej (skrót: CCL) – jest to liczba 142 pozwoleń oraz ostatnia z występujących sposobów uproszczeń związanych z dokonywaniem zgłoszeń celnych, czyli 78 pozwoleń na stosowanie zgłoszenia uproszczonego..
4. Na oddzielną uwagę zasługuje śląska IAS, która wydała jak dotąd jedyne pozwolenie CCL obejmujące swym zasięgiem nie tylko terytorium Polski.
5. Wśród województw z największą ilością uproszczeń tego rodzaju jest:
- podlaskie: 190 decyzji z największą ilością pozwoleń EIR dotyczących procedury wywozu,
- pomorskie: 137 decyzji z największą liczbą odpraw scentralizowanych,
- mazowieckie: 125 decyzji,
- wielkopolskie: 110 decyzji.
6. Na przestrzeni 7 lat obowiązywania Pakietu UKC najwięcej pozwoleń w każdej IAS wydano w 2018 i 2019 roku. Wyjaśnienie tego jest proste – był to czas ponownych weryfikacji wszystkich ówcześnie obowiązujących, dotychczasowych pozwoleń – działanie to wynikało z etapowości wdrażania nowych przepisów prawa celnego UE. Natomiast w następnych latach nastąpiło znaczne obniżenie zainteresowania wśród przedsiębiorców takimi uproszczeniami.
7. Powyższe zestawienie nie jest wyczerpujące bowiem obejmuje tylko ilości wydanych pozwoleń i nie zawiera danych związanych z monitorowaniem realizowanym przez właściwe komórki organizacyjne każdej IAS (ds. Obsługi Przedsiębiorców w zakresie Cła, Pozwoleń i Czynności Audytowych), zarządzaniem tymi decyzjami, czyli wszelkimi zmianami pozwoleń.
8. Trzeba jednakże pamiętać o tym, że aby w pełni korzystać z informacji na temat sytuacji gospodarczej w zakresie wymiany towarowej z zagranicą (tzw. zewnętrzny handel zagraniczny Polski) należy zestawić dane statyczne powiązanych ze sobą decyzji korzystnych (pozwoleń, np. omawiane pozwolenia na uproszczenia z pozwoleniami na złożenie zabezpieczenia generalnego i decyzjami dotyczącymi miejsc uznanych).
Następny materiał z cyklu będzie obejmował dane dotyczące pozwoleń IAS w zakresie uproszczeń w procedurze tranzytu.
