Od dłuższego już czasu polski ustawodawca rozszerza zakres obowiązków notariuszy związanych z raportowaniem czynności, w których notariusze uczestniczą. Już pod koniec minionego, 2022 roku, pojawiły się nowe obowiązki, a kolejne nowe będą spoczywać na notariuszach od 1 marca 2023 r.
Od 15 grudnia 2022 r. notariusze muszą przekazywać Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej informacje o wszystkich zarejestrowanych aktach poświadczenia dziedziczenia i europejskich poświadczeniach spadkowych w formie papierowej, natomiast od 1 marca obecnego, 2023 r., będzie się to odbywać elektronicznie. O ile europejskich poświadczeń spadkowych jest względnie niewiele, to akty poświadczenia dziedziczenia to jedna z częściej realizowanych czynności notarialnych, bo znacznie ułatwia ona uporządkowanie spraw spadkowych. W ciągu 7 dni dokonanie tych poświadczeń powinno być dokonane za pomocą specjalnego systemu, do którego mają dostęp kancelarie notarialne i który służy raportowaniu czynności notarialnych. Formalnie ma to przeciwdziałać praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (stąd przekazywanie danych do systemu SIGIIF), ale łatwo sobie wyobrazić, że stały za wprowadzeniem tej zmiany do Ordynacji podatkowej inne względy, a więc możliwie szybkie poinformowanie organów skarbowych o zdarzeniach, które mogą powodować konieczność uiszczenia podatku od spadku.
Wskazuje na to fakt, że od tego samego dnia zaraportować należy też sporządzone akty notarialne, które obejmują czynności skutkujące obowiązkiem uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych, podatku od spadków i darowizn, a także oświadczenia o wyborze sposobu opodatkowania budynków, budowli lub ich części (wskazane w art. 43 ust. 10 pkt 2 lit. b ustawy o VAT) oraz inne zdarzenia, które kreują zobowiązanie podatkowe. Oznacza to, że takiej rejestracji nie podlega na przykład sprzedaż udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, skutkująca obowiązkiem zapłaty podatku PCC przez kupujących, a która to czynność odbyć się musi co najmniej w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Jeśli strony fakultatywnie wybiorą „wyższą” formę, a więc akt notarialny, wówczas takie zdarzenie trzeba zaraportować. Podobnie w systemie zgłosić trzeba będzie założenie spółki z o.o., które odbywa się w formie aktu notarialnego, a które także powoduje konieczność uiszczenia podatku PCC przez spółkę.
Warto nadmienić, że notariusz zobowiązany jest przekazać do Centralnego Repozytorium Elektronicznych Wypisów Aktów Notarialnych, wypis aktu notarialnego lub poświadczenia w formie umożliwiającej elektroniczne przeszukiwanie treści wypisu. W tym celu stworzono nowy wzór dokumentu elektronicznego – tak zwaną schemę XSD. Dotąd przekazywanie niektórych aktów notarialnych do naczelników urzędów skarbowych mogło odbywać się papierowo, co w praktyce oznaczało zrobienie kserokopii aktu notarialnego. Nowe przepisy wymagają zatem od notariuszy większego nakładu pracy (choć przyspieszają sam obieg dokumentów, zwłaszcza w przypadku dużych kancelarii notarialnych). Za takie przekazanie wypisu aktu notarialnego muszą bowiem zapłacić strony czynności, a Minister Finansów ma określić wysokość opłaty po zasięgnięciu opinii Krajowej Rady Notarialnej. Opłatę tę notariusz będzie przekazywać do KRN, co być może (wbrew pozorom) skutkować będzie obniżeniem kosztów w niektórych przypadkach. Taksa ma prawdopodobnie być stała, a więc niezależna od ilości stron, a zatem może być niższa niż na przykład koszt sporządzenia wypisu aktu notarialnego, który obliczany jest na bazie liczby stron oryginalnego aktu notarialnego.
Z perspektywy strony raportowanej czynności – poza ewentualną różnicą kosztów samej czynności – nie zmienia się wiele, niemniej zachęcamy do zwrócenia uwagi na możliwie szybkie zrealizowanie obowiązku podatkowego przez stronę czynności. Zmiany mogą też wpłynąć na organizację pracy kancelarii notarialnych i jeszcze lepsze przygotowanie się do samej czynności.
Podstawa prawna:
– art. 84 i art. 84a § 3,5 i 6 Ordynacji podatkowej
– art. 6, art. 26 ust. 2, art. 27 pkt 7 ustawy z dnia 7 października 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw
