Jedna czynność w łańcuchu dostaw, jedno postępowanie ale co najmniej dwie daniny publiczne, czyli co nieco o zmianach w prawie celnym, podatku VAT, akcyzowym.
Niniejszy artykuł jest nawiązaniem do wpisu opublikowanego na Linkedin z sprzed miesiąca, w którym informowałem o nowych zasadach wymiaru cła i podatków z tytułu importu towarów. W poście zacytowałem najważniejszą moim zdaniem zmianę brzmiącą tak: „Naczelnik urzędu celno-skarbowego prowadzi jedno postępowanie w sprawie należności celnych przywozowych, podatku od towarów i usług, podatku akcyzowego, a także opłaty paliwowej i opłaty emisyjnej, z tytułu importu towarów” (art. 73d ust. 1 ustawy Prawo celne). Co było potrzebne do tego aby taki zapis mógł się pojawić? Odpowiedzią na to pytanie jest niniejszy materiał, zapoczątkowujący serię materiałów na temat postępowania w sprawach celnych.
Natomiast nawiązując do tytułu wyjaśniam, że zmiany, o których mowa, w dużej mierze dotyczą obowiązku przedstawienia towarów organom celnym w przypadku ich przywozu na obszar celny Unii Europejskiej i zgłoszenia celnego do procedury celnej dopuszczenia do obrotu. Jednakże z punktu widzenia obowiązków podatkowych ta czynność (istotna lecz stanowiąca tylko fragment łańcucha dostaw towarów) jest związana z pojęciem importu towarów. W tym zaś zakresie właściwym organem administracji w Polsce jest naczelnik urzędu celno-skarbowego, który do tej pory prowadził kilka postępowań w zależności od przedmiotu sprawy (oddzielnie dla cła, podatku VAT, podatku akcyzowego, opłat…). Celem zmian jest m.in. poprawa szybkości postępowań, oszczędności i ujednolicenie a poprzez to sprawniejsze prowadzenie postępowań w omawianym zakresie. Dla uproszczenia nieco będę posługiwał się pojęciami „ vat z tytułu importu”, „obowiązek podatkowy”, „wymiar podatku w prawidłowej wysokości” lecz proszę pamiętać, że zawsze chodzi o podatek z tytułu importu towarów.
Ustawa jest dostępna w Dz.U. z dnia 30 marca 2021 r. poz. 802 (https://dziennikustaw.gov.pl/D2021000080201.pdf).
Adresaci i zakres zmian
Cała ustawa zawiera wiele zmian mniej lub bardziej istotnych. Część z nich jest adresowana do wąskiego grona odbiorców (np. kwestie związane z wpisem do wykazu gwarantów) jednak spora część zmian w praktyce będzie stosowana w wielu przypadkach i działaniach zarówno przedsiębiorców, jak i ich przedstawicieli oraz oczywiście organów celnych, czyli naczelników urzędów celno-skarbowych. Wbrew, być może, pozorom zmiany będą miały wpływ na pracę i sposób działania zarówno organów KAS, jak i księgowych, ale także wszystkich przedstawicieli i pracowników przedsiębiorcy realizujących czynności z zakresu przywozu towarów, obliczania należności celnych i podatkowych, czyli agentów celnych, pracowników działów celnych (np. importu), doradców podatkowych, radców prawnych.
Początek obowiązywania zmian
Poza zmianami w zakresie rozliczeń opłaty paliwowej (początek obowiązywania to 1 lipca 2021 r.) oraz w zakresie gier hazardowych – chodzi o oddanie automatu do dokonania badania sprawdzającego (obowiązuje od 1 stycznia 2022 r.), regulacje ujęte w omawianej ustawie stosujemy od 1 czerwca 2021 r.
Najważniejsze zmiany
Przechodząc do konkretów, poniżej przedstawiam zmiany, które są najistotniejsze jeśli chodzi wymiar (ustalenie właściwych kwot podatków).
Kluczowym jest na wstępie zwrócenie uwagi właśnie na to, że przedmiotowe zmiany w sposobie prowadzenia postępowania są kompleksowe jeśli chodzi o procedurę ale i zdarzenia faktyczne związane z rozpoczęciem czynności postępowania. O procedurze zaraz kilka słów napiszę. Na początek warto pamiętać, że zarówno gdy organ celny zainicjuje czynności w celu wymierzenia należności podatkowych w prawidłowej wysokości (decyzja z urzędu[1]) jak i przedsiębiorca lub jego pełnomocnik/przedstawiciel złoży wniosek o określenie różnicy między kwotą podatku w prawidłowej wysokości a kwotą podatku wykazaną lub określoną (decyzja na wniosek), będzie prowadzone jedno postępowanie obejmujące kwestie celne wraz z podatkowymi. Co więcej zainicjowanie czynności postępowania, którego przedmiotem będzie cło jak i podatki i skutkującego wydaniem decyzji na wniosek jak i z urzędu będzie możliwe zarówno przed jak i po zwolnieniu towaru do procedury. Co to znaczy w praktyce? W pierwszym przypadku najczęściej mamy do czynienia z sytuacją, w której towar objęty zgłoszeniem celnym nie został zwolniony do procedury dopuszczenia do obrotu (czyli importu w znaczeniu podatkowym). Natomiast gdy często towaru już nie ma, upłynął znaczny czas (np. 2 lata) od czynności skutkującej stwierdzeniem importu towaru, czyli po zwolnieniu towaru do procedury celnej, określenie podatku w prawidłowej wysokości następuje w wyniku decyzji z urzędu wydanej najczęściej po zakończonej kontroli celno-skarbowej, tzw. postimportowej.
Proceduralnie działania w tym względzie będą oparte na przepisach odnoszących się do postępowania w sprawach celnych czyli normach unijnego prawa celnego a nie na zasadach postępowania podatkowego wskazanych w Ordynacji podatkowej! Toteż w każdym przypadku, gdy konieczna będzie „korekta” kwot podatków, cła, opłat wówczas wreszcie będziemy mieli do czynienia z jednorodnym, opartym na tych samych przepisach postępowaniem tego samego organu administracji. Wydaje się, że jest to bardzo pozytywna zmiana. Jednakże jak wiadomo diabeł tkwi w szczegółach.
Prawodawca zmieniając każdą z ustaw regulujących daną daninę publiczną (VAT, akcyza, opłaty) przyjął pewien powtarzalny schemat i wprowadził identyczne zmiany w tych aktach prawnych. Na czym one polegają? Chodzi ni mniej ni więcej tylko o wyodrębnienie danego rodzaju postępowań z ogólnej puli prowadzonych wg Ordynacji podatkowej i odesłanie w tym zakresie do prawa celnego (np. nowa treść art. art. 33 i 34 ustawy o VAT). W każdej zmienianej ustawie wprowadzono takie same odesłania, w których stwierdzono, że stosuje się odpowiednio przepisy prawa celnego a nie procedury podatkowej bądź tylko posiłkowo niektóre regulacje zawarte w Ordynacji podatkowej.
Dlatego też warto je wskazać i krótko scharakteryzować, gdyż systematyka unijnych regulacji prawa celnego może przysparzać trudności w stosowaniu właściwych przepisów[2].
art. 5 UKC- jest to słowniczek pojęć używanych w postępowaniu celnym, w którym scharakteryzowano m.in. „przedstawiciela celnego”, „osobę”, „przedsiębiorcę”, „zwolnienie towarów”;
art. 18 i 19 UKC – zawierają regulacje dotyczące przedstawiciela celnego i pełnomocnictwa;
art. 22 ust. 1 zdanie pierwsze i drugie, ust. 2 i 3, ust. 4 zdanie pierwsze, ust. 6 i 7 UKC – dotyczą wydawania decyzji na wniosek (korzystnych i niekorzystnych), obowiązków wnioskodawców (bowiem może być ich kilku), terminów przyjęcia wniosku, weryfikacji warunków do wydania decyzji, terminu wydania decyzji i jego przedłużeń, obowiązywania decyzji na wniosek, prawa do wysłuchania, elementów koniecznych decyzji niekorzystnych;
art. 23 ust. 1–3 UKC – obejmuje regulacje w zakresie zarządzania decyzjami wydawanymi na wniosek;
art. 27 UKC – dotyczy unieważniania decyzji korzystnych;
art. 28 ust. 1–3 i ust. 4 zdanie pierwsze UKC – zawiera przepisy określające cofnięcia i zmiany decyzji korzystnych;
art. 29 UKC – wskazuje ramy i zasady dotyczące wydawania decyzji z urzędu (czyli bez uprzedniego wniosku);
art. 44 UKC – odnosi się do prawa do wniesienia odwołania;
art. 55 UKC – zawiera wskazówki co do terminów oraz odniesienie do stosowania rozporządzenia Rady z 1971 r. (EURATOM).
Ponadto stosuje się przepisy RD bądź RW wydane na podstawie:
art. 20 UKC – określają sytuacje, w których organ nie żąda dowodu udzielenia pełnomocnictwa oraz odpowiadają na pytanie kiedy przedstawiciel nie musi mieć siedziby na terenie UE;
art. 21 UKC – wskazują szczegóły dotyczące warunków świadczenia usług przedstawicielstwa;
art. 24 UKC – wykonane poprzez regulacje zawarte w art. art. od 8 do 10 RD (terminy powiadamiania w przypadku decyzji niekorzystnych), art. 11 RD (warunki przyjmowania wniosków), art. 13 RD (termin na wydanie decyzji na wniosek oraz jego przedłużenie), art. 14 RD (ostateczność i wykonalność decyzji na wniosek, terminów obowiązywania decyzji), art. 22 ust. 1 RD (wyjątki dotyczące właściwości organu celnego);
art. 25 UKC – wykonane w art. art. od 11 do 14 RW, dotyczą konsultacji między organami celnymi, monitorowania decyzji, trybu przyjmowania wniosku i wydawania następnie decyzji;
art. 31 UKC – zrealizowane w art. 15 RW i zawiera przepisy na temat cofnięcia decyzji skierowanej do wielu adresatów;
art. 32 UKC – normy określające cofnięcie, zmianę i unieważnienie decyzji korzystnej.
Prócz powyższych odniesień do unijnego prawa celnego w omawianej noweli wskazano na stosowanie w zakresie postępowań dotyczących podatków z tytułu importu także regulacji zawartych w ustawie Prawo celne[3]. Warto zaznaczyć, że przepisy te nieraz są znacząco odmienne od norm podatkowych. Jest to m.in. konieczność stosowania platformy PUESC[4] do wymiany informacji i komunikacji (czyli już obecnie poprzez tą platformę korzysta się z usługi eKlient a w najbliższej przyszłości także z usługi eDecyzje), możliwość podpisywania pism elektronicznych z wykorzystaniem nie tylko podpisów kwalifikowanych, traktowanie spółki cywilnej tak jak innych podmiotów w znaczeniu „osoby” z art. 5 UKC, szerokie wykorzystywanie oświadczeń zamiast dokumentów urzędowych w postaci zaświadczeń, zasady kierowania pism do osób nieznanych, wprowadzenie instytucji pełnomocnika do doręczeń dla osób spoza UE, inne przesłanki i możliwości połączenia postępowań i wydania jednej decyzji.
Są także odniesienia do stosowanie niektórych tylko przepisów Ordynacji podatkowej. Chyba najbardziej rzucająca się innowacją jest wybiórcze stosowanie w ogóle Działu IV Ordynacji (w tym szczególnie brak odesłania do zasad ogólnych postępowania zawartych w Ordynacji – w zamian stosuje się zasady zawarte w preambule do UKC, RD, RW).
Podsumowanie
W kolejnych materiałach postaram się krótko scharakteryzować wybrane instytucje postępowania w sprawach celnych. Na zakończenie, aby uniknąć nieporozumień, wyjaśniam, że pojęcie „postępowanie celne” i „postępowanie w sprawach celnych” nie są tożsame. Przyjąłem bowiem, że to drugie sformułowanie obejmuje działania osoby (wg Ordynacji podatkowej nazywanej „stroną”) i organu celnego, regulowane m.in. w art. 22 do 45 UKC, skutkujące wydaniem decyzji celnej. Mając zaś na uwadze zakres wszystkich działań organu i zainteresowanych osób odnośnie prawa celnego, w tym chociażby wymiana informacji, zgłoszenia celne, są one dokonywane w ramach szeroko rozumianego postępowania celnego. Adekwatnie do tego rozróżnienia będzie rozumiane pojęcie decyzji zdefiniowane w Unijnym Kodeksie Celnym: nie wszystkie działania organu celnego wymagają wydawania niezbędnych w postępowaniu w sprawach celnych aktów administracyjnych (decyzji celnych).
W następnym materiale przedstawię ogólne rozważania na temat różnicy koncepcji postępowania w sprawach celnych od podatkowych, o deklarowanej i faktycznej elektronizacji postępowania oraz o specyfice przedstawicielstwa celnego (doradca podatkowy, radca prawny występujący w postępowaniu w sprawach celnych także jest przedstawicielem celnym i powinno to być uwzględnione w umocowaniu).
Dariusz Leśniewski
[1] Sformułowania „decyzja z urzędu” oraz „decyzja na wniosek”, „decyzja korzystna” i „decyzja niekorzystna” a także „zarządzanie decyzją” są powszechnie używane w prawie celnym UE i określają jedne z podstawowych różnic w porównaniu do polskiej procedury administracyjnej w tym podatkowej. Szerzej na ten temat w kolejnych materiałach, np. czy decyzja na wniosek może być niekorzystna albo decyzja z urzędu korzystna.
[2] W tym artykule jak i w następnych będą wymienione: Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 952/2013 z dnia 09.10.2013 r. ustanawiające Unijny Kodeks Celny (Dz. Urz. L 269 z 10.10.2013) – dalej UKC, Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/2446 z dnia 28.07.2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 w odniesieniu do szczegółowych zasad dotyczących niektórych przepisów unijnego kodeksu celnego (Dz. Urz. L 343 z 29.12.2015) – dalej RD oraz Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/2447 z dnia 24.11.2015 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania niektórych przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 ustanawiającego unijny kodeks celny (Dz. Urz. L 343 z 29.12.2015) – dalej RW.
[3] Ustawa z dnia 19 marca 2004 r. – Prawo celne (Dz.U. z 2020r. poz.1382, ze zm.)
[4] Platforma Usług Elektronicznych Skarbowo Celnych; https://puesc.gov.pl/ (tzw. zielony PUESC) ale obecnie jest także https://www-2.puesc.gov.pl/ (tzw. czerwony PUESC – docelowy, ma zastąpić w 2021 r. ww. starszą wersję platformy).
