Bezpieczeństwo osób inwestujących swoje środki w spółkach publicznych zwiększa fakt, iż na samej spółce, jak i osobach wchodzących w skład jej organów, spoczywają obowiązki polegające na informowaniu o transakcjach, których dokonują. Rodzaj tych transakcji (np. sprzedaż lub nabycie papierów wartościowych), skala transakcji (liczba tychże papierów wartościowych) oraz cena, po jakiej są dokonywane, mogą być istotną informacją dla innych inwestorów. Uznaje się, że osoby pełniące obowiązki zarządcze lub nadzorcze, jak również osoby blisko z nimi związane, mają głębszą, a niekiedy pełniejszą informację na temat sytuacji spółki. Taką wiedzę mają także tzw. insiderzy. Do 2016 r. do grona insiderów zaliczało się członków zarządu i rady nadzorczej, prokurentów oraz osoby pełniące funkcje kierownicze. Wprowadzenie rozporządzenia MAR (unijnego rozporządzenia, którego pełna nazwa brzmi: rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku oraz uchylające dyrektywę 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i dyrektywy Komisji 2003/124/WE, 2003/125/WE i 2004/72/WE) zmodyfikowało te obowiązki oraz sprecyzowało zakres osób, które nim podlegają. Ten krótki wpis ma na celu przedstawić najważniejsze obowiązki związane z transakcjami na akcjach, obligacjach i innych dłużnych papierach wartościowych.
Obowiązkowi podlega każda transakcja na własny rachunek osób pełniących obowiązki zarządcze (pod tym pojęciem rozumie się także nadzór nad spółką, np. zasiadanie w radzie nadzorczej) oraz osób blisko z nimi związanych. Obowiązek ten – jak wyjaśniła Komisja Nadzoru Finansowego – dotyczy tylko tzw. insiderów pierwotnych. Jeśli więc osoba pełniące obowiązki zarządcze zasiada także w organie innego podmiotu (i nie jest jego beneficjentem), to wówczas taki podmiot dokonując transakcji, nie musi notyfikować o transakcji. Transakcja musi mieć charakter związany z tymi instrumentami finansowymi i związek ten może mieć charakter bezpośredni (np. ich zbycie, zastaw), ale także pośredni (np. objęcie ich polisą ubezpieczeniową).
Co interesujące, od 2016 r. definicja zawarta w rozporządzeniu MAR nie obejmuje prokurentów, którzy dotąd byli zobowiązani do informowania o swoich transakcjach. Za to osobą blisko związaną jest niepełnoletnie dziecko, które przecież też może posiadać takie papiery wartościowe. W tym przypadku pojawia się problem, jak poinformować takie dziecko o obowiązkach, jakie na nim osobiście spoczywają. Niestety rozporządzenie MAR „nie wyklucza” żadnego dziecka, nawet takiego, któremu nie jest łatwo wyjaśnić, czym jest spółka publiczna. Wyjątkiem są tylko takie dzieci, które nie są na utrzymaniu osób pełniących funkcje zarządcze i nie pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym od co najmniej roku. Wątpliwość pojawia się natomiast, gdy pełnoletnie już dziecko nie mieszka z rodzicem lub opiekunem (będącym osobą pełniącą funkcję zarządczą), ale nadal pozostaje na jej utrzymaniu. Wtedy należałoby dokładnie przeanalizować ten przypadek stosownie do sytuacji tych dwóch osób (rodzica / opiekuna oraz dziecka).
Osobą blisko związaną może być nie tylko osoba fizyczna, ale także osoba prawna, grupa przedsiębiorstw lub spółka osobowa. Dlatego też spółka publiczna prowadzi rejestry insiderów (osób mających dostęp do informacji poufnych), osób pełniących funkcje zarządcze oraz osób blisko z nimi związanych. Insiderów i osoby pełniące funkcje zarządcze należy pouczyć o ich obowiązkach, ale także im je wyjaśnić, by – gdy pojawi się np. nowy podmiot z nimi blisko związany (małżonek, dziecko, nowy podmiot gospodarczy) – niezwłocznie o tym poinformowali spółkę.
W ciągu 3 dni roboczych od transakcji osoby pełniące funkcje zarządcze i blisko z nimi związane muszą powiadomić o tej transakcji spółkę oraz Komisję Nadzoru Finansowego. KNF stworzył w tym celu specjalną stronę https://19mar.knf.gov.pl/, a gdy z jakichś względów ona nie działa właściwie, należy powiadomienie przesłać mailem na adres: awaryjny.19mar@knf.gov.pl. Każde zgłoszenie otrzymuje swój własny link (zgłaszający otrzymuje go na swój adres e-mail) i po kliknięciu linku uzupełnia informacje o transakcji. Wysyłając zaś email awaryjny, osoba powinna załączyć skan podpisanego powiadomienia według wzoru zamieszczonego na stronie KNF.
Powiadamia się tylko o takich transakcjach, których wolumen mógłby wpływać na sytuację rynkową spółki. Dopóki w ciągu danego roku kalendarzowego suma transakcji dokonywanych przez osobę pełniącą funkcje zarządcze nie przekracza 5 tysięcy euro, nie musi ona powiadamiać o tych transakcjach. Z chwilą jednak, gdy osoba ta przekroczy ten próg (nawet jeśli jest to transakcja na wartość niższą niż 5 tys. euro), to należy o niej poinformować.
Dodatkowo osobę pełniącą funkcje zarządcze wiąże zakaz dokonywania transakcji w trakcie okresu zamkniętego, a więc na 30 dni przed publikacją raportu rocznego, półrocznego i kwartalnego (rozporządzenie MAR w polskiej wersji językowej korzysta z trochę wzbudzającego wątpliwości sformułowania „raport śródroczny”, co mogłoby sugerować, że mowa jest o raporcie w środku roku, a więc półrocznym). W niektórych, wyjątkowych okolicznościach (np. poważne trudności finansowe osoby), spółka może wyrazić zgodę na transakcję na papierach wartościowych w tym okresie. Taki wniosek o dokonanie transakcji musi być jednak bardzo dokładnie opisany (zwłaszcza okoliczności, które go uzasadniają), by spółka ani osoba pełniąca funkcje zarządcze, nie miały z tego tytułu „nieprzyjemności”. Oczywiście taka transakcja zostanie też drobiazgowo zanalizowana przez Komisję Nadzoru Finansowego. Przed wejściem w życie rozporządzenia MAR większość kar nakładanych przez KNF (52%) dotyczyła niewywiązania się z obowiązków informacyjnych, ok. 20% transakcji w okresach zamkniętych, a 15% nieprzekazania informacji o transakcjach w ustawowym terminie. Z tego powodu te zagadnienia podlegają skrupulatnej analizie przez KNF, gdyż Komisja uważa, że poufna wiedza jest często wykorzystywana przez insiderów i osoby pełniące funkcje zarządcze do uzyskiwania korzyści, jakich inni akcjonariusze i inwestorzy nie mogą osiągnąć.
Zachęcamy zatem do zapoznania się z obowiązkami, jakie spoczywają na tych osobach, gdyż nie dość staranne wykonanie obowiązków może łączyć się z konsekwencjami zarówno po stronie zobowiązanej osoby, jak i dla spółki publicznej.
